سنتهای فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین
مصطفی زالی
چکیده
دریافتی متأخر و نسبتاً رایج از طرح مفهوم مصلحت در تجربه حکمرانی جمهوری اسلامی، دریافت سکولار از آن است. مطابق این دریافت طرح مفهوم مصلحت به معنای فراروی از ظرفیتهای موجود در فقه شیعه و بهرسمیتشناختن عقل سکولارِ عرفی در تدبیر مُلک است. این مقاله بر خلاف این رویکرد و در پاسخ به آن استدلال میکند که طرح این مفهوم برآمده از مسئلهای ...
بیشتر
دریافتی متأخر و نسبتاً رایج از طرح مفهوم مصلحت در تجربه حکمرانی جمهوری اسلامی، دریافت سکولار از آن است. مطابق این دریافت طرح مفهوم مصلحت به معنای فراروی از ظرفیتهای موجود در فقه شیعه و بهرسمیتشناختن عقل سکولارِ عرفی در تدبیر مُلک است. این مقاله بر خلاف این رویکرد و در پاسخ به آن استدلال میکند که طرح این مفهوم برآمده از مسئلهای با قابلیت صورتبندی فقهی است: تفکیک میان حوزه دولت و حوزه تعاملات میانفردی، امتناع استنتاج مناسبات ناظر به دولت از عقود و ایقاعات مشروع در حوزه تعاملات میانفردی و در نهایت تقدم اولی بر دومی در موارد تزاحم. بر اساس تفسیر مختار این نوشتار، حدود اختیارات و شئون دولت همچون مداخله در تنظیم حدود مالکیت، حفظ محیطزیست و به عبارت عام حفظ و حراست مصالح اسلام، از حقوق و اختیارات ناظر به مناسبات میانفردی، قابل استنتاج نیست؛ بلکه دولت، در این معنا، شرط تحقق حقوق ناظر به مناسبات میانفردی است. پس این منازعه در قالب تزاحم میان حقوق خصوصی و عمومی و تقدم دومی بر اولی با نظر به مقاصد شریعت قابل صورتبندی است؛ تفکیک میان حق عمومی و خصوصی، تفکیکی ضروری برای طرح مفهوم حکومت است که بیتوجهی به آن، به امتناع استنتاج حکومت و شئون آن از ادله فقهی و در نهایت به تفسیری سکولار از حاکمیت سیاسی منجر میشود.
سنتهای فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین
محسن میری
چکیده
شبکۀ فکری اسلام لیبرال (JIL) یکی از جریانهای روشنفکری مسلمان اثرگذار کشور اندونزی است که با توجه به مشکلات و دغدغههای جهان معاصر و بهطور خاص اندونزی سعی کرده است تفسیری جدید و تحولگرا از اسلام با تکیه بر ارزشهای لیبرالیستی ارائه کند تا بهگونهای در حل مشکلات و بحرانهای اندونزی تأثیرگذار باشد. این پژوهش بر آن است تا با روشی ...
بیشتر
شبکۀ فکری اسلام لیبرال (JIL) یکی از جریانهای روشنفکری مسلمان اثرگذار کشور اندونزی است که با توجه به مشکلات و دغدغههای جهان معاصر و بهطور خاص اندونزی سعی کرده است تفسیری جدید و تحولگرا از اسلام با تکیه بر ارزشهای لیبرالیستی ارائه کند تا بهگونهای در حل مشکلات و بحرانهای اندونزی تأثیرگذار باشد. این پژوهش بر آن است تا با روشی اکتشافی-توصیفی و شیوۀ جمعآوری اطلاعات بهصورت اسنادی و کتابخانهای، تجربۀ فکری و عملی این شبکه را بررسی و تحلیل کند. این تحقیق ابتدا به زمینههای اجتماعی پیدایش شبکه و دغدغههای آن میپردازد. سپس دیدگاهها و روش فهم شبکه از اسلام، فعالیتها و واکنشهای نسبت به آن را مورد توجه قرار میدهد و بیان میکند که اولاً دیدگاههای شبکه بهدلیل ضعفهای نظری در روش و محتوا و نیز پیامدهای نامطلوب عملی نمیتواند مورد قبول قرار گیرد و ثانیاً اگرچه شبکه در ابتدای پیدایش خود توانست تأثیر قابلتوجهی بر فضای فکری اندونزی داشته باشد، این رشد بهدلیل نگرش تندروانه آن نسبت به عقاید مردم مسلمان، مخالفتهای فراوان با آن و نیز پیدایش گزینههای جدید پرمخاطب، ادامه نیافت و در حال حاضر تأثیر زیادی بر جامعۀ اندونزی ندارد.
سنتهای فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین
سید یزدان هاشمی اصل؛ محمد علی توانا
چکیده
مواجهۀ دو تمدن اسلامی و غربی دارای سه نقطۀ عطف است: 1. در قرن هفتم میلادی در چارچوب نهضت ترجمه، 2. وقوع جنگهای صلیبی از اواخر قرن یازدهم تا اواخر قرن سیزدهم و 3. عصر استعمارگری از سدههای هجدهم به بعد. مقالۀ حاضر بر تحولات فکری سدههای هجدهم به بعد و بررسی پیامدهای آن برای تمدن مسلمانان متمرکز است. در این دوره، هویت و تجربۀ زیستۀ مسلمانان ...
بیشتر
مواجهۀ دو تمدن اسلامی و غربی دارای سه نقطۀ عطف است: 1. در قرن هفتم میلادی در چارچوب نهضت ترجمه، 2. وقوع جنگهای صلیبی از اواخر قرن یازدهم تا اواخر قرن سیزدهم و 3. عصر استعمارگری از سدههای هجدهم به بعد. مقالۀ حاضر بر تحولات فکری سدههای هجدهم به بعد و بررسی پیامدهای آن برای تمدن مسلمانان متمرکز است. در این دوره، هویت و تجربۀ زیستۀ مسلمانان (هویت شرقی، اسلامی و مدرن) بهشدت از تمدن غرب تأثیر پذیرفت؛ بهگونهای که موجی از الگوهای فکری گوناگون در جوامع اسلامی به راه انداخت. این جریانهای فکری در راستای پاسخ به دو مسئلۀ عمده شکل گرفتند: نخست، مدرنیته بهمعنای کنارگذاشتن دین است یا تفسیر دوبارۀ دین که خود مستلزم مشخصکردن جایگاه دین در زندگی سیاسی-اجتماعی مسلمانان بود. دوم، آیا شرط توسعه و پیشرفت، سکولارشدن است یا به تعبیر فلسفیتر آیا ماهیت توسعه سکولاریستی است؟ پرسش اصلی مقاله عبارت است از: مواجهه با غرب چه تأثیری بر تمدن مسلمانان داشته است؟ بهنظر میرسد مسلمانان نهتنها با تلقیها و مفاهیم متفاوت، دیگری (غرب) را شناختند، بلکه در آیینۀ دیگری، هویتهای متفاوتی نیز یافتند. در دنیای اسلامی، از قرن هجدهم به بعد جریانهای فکری متفاوت در مواجهه با غرب شکل گرفت که میتوان آنها را در پنج دسته بازشناخت: 1. پیروی از غرب، 2. اصلاح دینی، 3. ناسیونالیسم، 4. اسلامگرایی سنتی، و 5. بازاندیشگرا. یافتههای پژوهش نشان میدهد رویکرد بازاندیشگرا برمبنای پذیرش انتقادی دیگری و نه تقابل یا پذیرش صرف، یکی از راههای معقول برای حفظ هویت مسلمانان در عصر زیست چندفرهنگی است. بر همین اساس خوانش سنت اسلامی و بازسازی بنیان معرفتی آن، حفظ تعاملات در حوزۀ نیازمندیها بدون طرد دیگری، تقویت مبانی فهم و اندیشهورزی میتواند راهکاری برای برونرفت از بحرانهای برآمده از مواجهۀ اسلام با غرب باشد. پژوهش حاضر از روش تحلیل محتوای کیفی بهره گرفته است.
سنتهای فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین
عبدالحسین کلانتری؛ سید حمیدرضا بطحایی
چکیده
تمدن، ابر نظام مناسبت اجتماعی و پیچیده ترین واحد کلان اجتماعی میان انسان ها بر اساس قوانین الهی یا انسانی است. در تمدن، اجتماع انسانی هدفی بزرگ را دنبال میکند. اهداف انسان ها در تمدن، در هم تنیده و در ارتباط با یکدیگر میباشد و دارای کارکرد های بزرگ اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، علمی واخلاقی است. اهتمام به تمدن شناسی و تمدن سازی در ایران پس ...
بیشتر
تمدن، ابر نظام مناسبت اجتماعی و پیچیده ترین واحد کلان اجتماعی میان انسان ها بر اساس قوانین الهی یا انسانی است. در تمدن، اجتماع انسانی هدفی بزرگ را دنبال میکند. اهداف انسان ها در تمدن، در هم تنیده و در ارتباط با یکدیگر میباشد و دارای کارکرد های بزرگ اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، علمی واخلاقی است. اهتمام به تمدن شناسی و تمدن سازی در ایران پس از انقلاب همواره مورد توجه تمدن پژوهان بوده است تا آنجا که رهبر معظم انقلاب گام دوم انقلاب اسلامی را گام تمدن ساز نامیدند. باید توجه داشت که تمدن ها دارای پیشرانی هستند که بدونه آن تمدن شکل نمیگیرد. پرداختن به این امر از این جهت اهمیت مىیابد که پذیرش هر مقوله ای به این عنوان، سبب تمایز تمدن ها و پیامدهای خاص خود در فرایند شکل دهـى و ساخت تمـدن خواهـد شد. این تحقیق درصدد کشف منطق پویایی تمدن نوین اسلامی از منظر نخبگان حوزوی و دانشگاهی تمدن پژوه است تا تصویر روشنی از این تمدن و پیامد های آن، در مقایسه با تمدن های دیگر بیان کند تا مسیر ناهموار تمدن نوین اسلامی را هموار سازد. باید توجه داشت عامل پیشران یا منطق پویایی تمدن نوین اسلامی بر اساس اندیشه جامعه نخبگان دارای تنوعی گسترده است. لذا برای یافتن پاسخ به دغدغه تحقیق، از روش تحلیل تماتیک مصاحبه محور ،استفاده شده است. مقولات بدست آمده پژوهش عبارت اند از: ۱.مقبولیت ارزش ها هسته اصلی تمدن ۲.اخذ مبنا،خمیر مایه تمدن ۳.نیاز های اجتماعی، زیر ساخت تمدن ۴. نظام اندیشه ای، قلب تمدن