بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
مهدی عباسی شاهکوه؛ عباس کشاورز شکری
چکیده
وقوع انقلاب اسلامی ایران به چالش در اندیشۀ نظریه‌پردازان انقلاب منجر شد. تا پیش از این انقلاب‌ها مبتنی‌بر تجدد شکل می‌گرفتند یا در تعارض با تجدد نبودند، بلکه صرفاً قیام توده‌های دهقانی یا کارگری علیه صاحبان قدرت و مالکیت محسوب می‌شدند. اما در انقلاب اسلامی، ایدئولوژی، رهبری، شعارها و مردم در جهت موافق با اسلام شیعی قرار داشتند. ...
بیشتر
وقوع انقلاب اسلامی ایران به چالش در اندیشۀ نظریه‌پردازان انقلاب منجر شد. تا پیش از این انقلاب‌ها مبتنی‌بر تجدد شکل می‌گرفتند یا در تعارض با تجدد نبودند، بلکه صرفاً قیام توده‌های دهقانی یا کارگری علیه صاحبان قدرت و مالکیت محسوب می‌شدند. اما در انقلاب اسلامی، ایدئولوژی، رهبری، شعارها و مردم در جهت موافق با اسلام شیعی قرار داشتند. یکی از اندیشمندانی که در ساحت انقلاب اسلامی اندیشه‌ورزی کرده است، حسین کچویان است. این مقاله بر آن است تا به پرسش ماهیت، بازتاب و موانع انقلاب اسلامی در اندیشۀ حسین کچویان پاسخ بدهد. ابزار جمع‌آوری اطلاعات اسنادی و با استخدام روش هرمنوتیک متن می‌کوشد نظریۀ انقلاب اسلامی و انفتاح تاریخ کچویان را بررسی و مطالعه کند. این مقاله برمبنای روش هرمنوتیک دریافت مطابق نظر کچویان، انقلاب اسلامی که در مفهوم انقلاب، انقلاب کرده است، ماهیتی دینی و فرهنگی دارد و از همین‌رو نیز توانست به فتح تاریخ مبادرت کند و به این دلیل نیز در شمار انقلاب‌های کبیر قرار می‌گیرد؛ چراکه انقلاب‌های کبیر به‌دلیل ذات تمدنی خود توان اثرپذیری بر انقلاب‌های پس از خود را دارد و روش و مطالبات جنبش‌ها را تغییر می‌دهند. بدعت مقاله از آن‌رو است که متفکری ایرانی را در ساحت نظریه‌پردازی انقلاب بررسی کرده است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
مهدی عباسی شاهکوه؛ زاهد غفاری هشجین
چکیده
انقلاب اسلامی با آرمانهای عدالت، جمهوریت، قانونگرایی، عزت، استقلال، آزادی، اسلامیت و نظایر آن توانست به پیروزی برسد و محمل ساخت ایدئولوژی، قانون اساسی و نظامسازی نیز بر همین اساس پدیدار شد. چالش بسیاری از نظامهای سیاسی در تحقق اهداف ایدئولوژی و نظام اعتقادی خود، ایستایی و انجمادی است که به دنبال تغییرات اجتماعی ...
بیشتر
انقلاب اسلامی با آرمانهای عدالت، جمهوریت، قانونگرایی، عزت، استقلال، آزادی، اسلامیت و نظایر آن توانست به پیروزی برسد و محمل ساخت ایدئولوژی، قانون اساسی و نظامسازی نیز بر همین اساس پدیدار شد. چالش بسیاری از نظامهای سیاسی در تحقق اهداف ایدئولوژی و نظام اعتقادی خود، ایستایی و انجمادی است که به دنبال تغییرات اجتماعی و تغییر نسلی در جامعه رخ داده و توان کنترل اجتماعی و قدرت اقناعی آن را کاهش می‌دهد که میتواند منجر به تضاد دولت ـ ملت شود. امری که برای جمهوری اسلامی نیز میتواند حادث شده و یا موجود باشد. در این راستا اما رهبر انقلاب اسلامی با طرح دو مفهوم «جهاد تبیین« و «مطالبهگری» میان ایدئولوژی و آرمان پیوند زده و تلاش می‌کند تا آنچه ایدئولوژی انقلاب اسلامی بر آن استقرار یافته را حفظ کند و استمرار بخشد. مسئله پژوهش حاضر این است که: «چه نسبتی میان دو مفهوم جهاد تبیین و مطالبهگری در نظام اندیشگی آیت الله خامنه‌ای وجود دارد؟» روش جمع‌آوری اطلاعات، اسنادی است و تحلیل دادهها نیز بر اساس روش تحلیل اسنادی و با استفاده از آرای اندیشمندانی چون مانهایم در تحلیل نسبت ایدئولوژی و یوتوپیا، اینگلهارت و روشه در تغییر نسلی و اجتماعی و سایر نظریه‌پردازان برای توضیح نسبت مفهومی مطالبهگری و تبیین حقیقت در اندیشه آیت الله خامنه‌ای بهره گرفته شده است. پژوهشگران مقاله به این یافته رسیده‌اند که در اندیشه آیت الله خامنه‌ای، جهاد تبیین به معنای ادراک ایدئولوژی انقلاب اسلامی در جامعه و مطالبهگری به معنای آرمانخواهی و پویایی مداوم در ایدئولوژی انقلاب اسلامی است.
مهدی نادری؛ روح الله فرهادی
چکیده
هدف: با پیروزی انقلاب اسلامی، گفتمان مقاومت به عنوان پیشران مقابله با استبداد داخلی و سلطه خارجی مطرح و مورد پذیرش و توجه برخی از گروه‌ها و جریان‌های مبارز قرار گرفت. نظر به اهتمام ویژه به راهبرد مقاومت اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب، این مقاله درصد تشریح جایگاه و مولفه‌های گفتمانی حاکم بر مقاومت اسلامی است. روش: روش پیشبرد پژوهش ...
بیشتر
هدف: با پیروزی انقلاب اسلامی، گفتمان مقاومت به عنوان پیشران مقابله با استبداد داخلی و سلطه خارجی مطرح و مورد پذیرش و توجه برخی از گروه‌ها و جریان‌های مبارز قرار گرفت. نظر به اهتمام ویژه به راهبرد مقاومت اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب، این مقاله درصد تشریح جایگاه و مولفه‌های گفتمانی حاکم بر مقاومت اسلامی است. روش: روش پیشبرد پژوهش حاضر، کیفی از نوع تحلیل گفتمان ـ متن بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ـ می‌‌باشد. یافته‌ها: خوانش گفتمانی مقاومت اسلامی در بیانیه گام دوم بر این نکته تاکید دارد که دال‌های حاکمیت اسلام ناب محمدی به مثابه هسته، نفی سلطه‌گری و سلطه پذیری به مثابه ماهیت، مقدمه سازی ظهور مهدی موعود(ع) به مثابه راهبرد، تحقق تمدن نوین اسلامی به مثابه هدف، تقویت جبهه مقاومت به مثابه برنامه، وجوه سخت‌افزاری و نرم افزاری مقاومت به مثابه ابعاد، ایمان الهی و مدیریت جهادی به مثابه ابزار نقش مفصل‌بندی گفتمان مقاومت اسلامی را ایفاء می‌کنند.نتیجه گیری: در این سال‌ها، گفتمان مقاومت اسلامی با پیروزی در مقابل طرح‌ها و توطئه‌های عبری، عربی و غربی عملا توانسته است بر عمق استراتژیک و نفوذ منطقه ای خود بیفزاید و اهداف سلطه‌گرایان صهیونیست‌ها، سعودی ها و آمریکایی‌ها و متحدانشان را خنثی نمایند. از اینرو، تحقق اهداف انقلاب اسلامی منوط به التزام نظری و عملی به گفتمان انقلاب اسلامی است.
امیر عظیمی دولت آبادی
چکیده
هدف این پژوهش بررسی جایگاه اقشار محروم در اندیشه امام خمینی است. پرسش های پژوهش ناظر به جایگاه و نقش محرومان و مستضعفان در پیروزی انقلاب اسلامی و تدوام جمهوری اسلامی می باشد. یافته های این پژوهش که از نوع پژوهش های توصیفی-تحلیلی بوده و با روش اسنادی انجام شده است نشان می دهد که بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بر خلاف بسیاری از تحلیل گران ...
بیشتر
هدف این پژوهش بررسی جایگاه اقشار محروم در اندیشه امام خمینی است. پرسش های پژوهش ناظر به جایگاه و نقش محرومان و مستضعفان در پیروزی انقلاب اسلامی و تدوام جمهوری اسلامی می باشد. یافته های این پژوهش که از نوع پژوهش های توصیفی-تحلیلی بوده و با روش اسنادی انجام شده است نشان می دهد که بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بر خلاف بسیاری از تحلیل گران انقلاب ایران، که این انقلاب را محصول طبقه متوسط سنتی یا جدید و یا ائتلاف میان آنان می دانند، انقلاب اسلامی را رهاورد محرومان و مستضعفان جامعه می داند. ایشان همیشه طبقه محروم و مستضعف جامعه را مورد ستایش قرار می داد؛ محرومان را نور چشم خود و اولیای نعم همه می دانست و خدمت به آنان را خدمت به خدا به حساب می آورد.مهمترین وعده های ایشان به محرومان در مورد آب و برق مجانی و مسکن و بهداشت در اوج قدرت و محبوبیتشان در اسفند 57 بعد از پیروزی انقلاب صورت گرفت؛ وعده هایی که برای جلب حمایت آنان نبود؛ آرمانی بود که تا آخر حیاتشان بر آنها پافشرد و نهادهای مهمی برای تامین آنها تاسیس کرد. در نگاه امام خمینی محرومان، خاستگاه انبیا، پیروان اسلام، پدیدآورندگان انقلاب و حامیان جمهوری اسلامی محسوب می شوند. آنها نقش مهمی در تحولات اجتماعی سیاسی دارند و به تعبیر ایشان در صف مقدم جامعه اند. انقلاب اسلامی دستاورد آنهاست؛ جنگ تحمیلی مرهون فداکاری آنان است و دوام نظام برآمده از انقلاب نیز مدیون خدمات و حمایت آنان. افتخار انقلاب اسلامی نیز حمایت از پابرهنگان است.
سیدابراهیم سرپرست سادات
چکیده
رسالت جدید ملت ایران در «گام دوم انقلاب» و فصل جدید زندگی جمهوری اسلامی، با ورود به دهه پنجم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، جامعه پردازی است. مرحله ای که بعد از نظام سازی و دولت سازی مقدمه تمدن اسلامی-ایرانی در شکل نوین آن و مطلع بایسته ی طلوع خورشید ولایت عظمی بوده و مناسبات زندگی اجتماعی انسان ها را در هزاره جاری تحت تأثیر قرار ...
بیشتر
رسالت جدید ملت ایران در «گام دوم انقلاب» و فصل جدید زندگی جمهوری اسلامی، با ورود به دهه پنجم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، جامعه پردازی است. مرحله ای که بعد از نظام سازی و دولت سازی مقدمه تمدن اسلامی-ایرانی در شکل نوین آن و مطلع بایسته ی طلوع خورشید ولایت عظمی بوده و مناسبات زندگی اجتماعی انسان ها را در هزاره جاری تحت تأثیر قرار می دهد. اما این جامعه سازی خود مبتنی بر شعارهای انقلاب اسلامی ، روحیه و حرکت انقلابی است، سوالی که در این میان ارزش طرح و بررسی دارد این است که آیا میان «جوشش انقلابی» که مقتضای تحرک، بسیج، خصال جهادی، حرکت و تغییر خواهی مستمر است و «جامعه سازی» که برایند نظم و ثبات اجتماعی است، تضاد و تنافری وجود ندارد؟ در مقام پاسخ به این سوال و با روش توصیفی و تحلیلی با ابتنا به اندیشه مقام معظم رهبری به دست آمد که میان انقلابی گری و نظم اجتماعی و حتی نظم سیاسی تضاد و تنافری وجود ندارد، بلکه اتفاقاً از بایسته های شکل دهی به جامعه مطلوب در اندیشه های اجتماعی آیت الله خامنه ای ، انقلابی گری نظام اسلامی در معنای واقعی آن است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
الهام شریعتی؛ هاجر سادات کلانتر معتمدی
چکیده
زن به عنوان مظهر جمال الهی در تفکر امام خمینی با مفاهیمی ارزشی چون آزادی، عفت، کرامت، مبدأ خیرات، شجاعت و ... پیوند داشته و در تعیین سرنوشت خود و جامعه‌ی خویش بسیار تأثیرگذار است. جایگاه زن در اندیشه‌ی حضرت امام نه در مقابل مرد بلکه در کنار او، عهده‌دار مسؤولیتی شگرف در تمام شؤون زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی است. صرف نظر از دوره‌ی کوتاهی ...
بیشتر
زن به عنوان مظهر جمال الهی در تفکر امام خمینی با مفاهیمی ارزشی چون آزادی، عفت، کرامت، مبدأ خیرات، شجاعت و ... پیوند داشته و در تعیین سرنوشت خود و جامعه‌ی خویش بسیار تأثیرگذار است. جایگاه زن در اندیشه‌ی حضرت امام نه در مقابل مرد بلکه در کنار او، عهده‌دار مسؤولیتی شگرف در تمام شؤون زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی است. صرف نظر از دوره‌ی کوتاهی در صدر اسلام که منزلت حقیقی زن توسط پیامبر اسلام و ائمه‌ی معصومین، علیهم السلام، احیا گردید، در سایر ادوار تاریخ، زن جایگاه و ارزش واقعی خود را ندارد. یافته های این پژوهش حاکی از این است که دیدگاه‌های حضرت امام تنها در خصوص حضور زن در اجتماع دارای فراز و فرود بوده به گونه‌ای که در برهه‌هایی از تاریخ پهلوی حضور زن نامطلوب شمرده شده اما حرکت‌های انقلابی زنان در سال‌های شکل‌گیری نهضت اسلامی و جنگ تحمیلی مبارک تلقی می‌شود. این نگرش اثر شگرفی بر حضور اجتماعی زنان در بعد از انقلاب ایجاد می کند. هدف از این مقاله کیفی که به شیوه توصیفی انجام گرفته و نحوه ی گردآوری مطالب آن به صورت کتابخانه ای و از مجموع آثار حضرت امام خمینی، رحمه الله علیه، است بازشناساندن هویت و منزلت زن مسلمان از دیدگاه بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی ایران و نتایج عملی آن از حضور زنان در عرصه های مختلف اجتماعی است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
قاسم زائری
چکیده
«مردمی» در کنار «اسلامی» از جمله مهمترین صفات ممیزة انقلاب اسلامی است. این مقاله به بررسی موضع «علی شریعتی» و «مرتضی مطهری» در مورد «مردم» اختصاص دارد. این دو متفکر بحث‌های مفصل فلسفی یا جامعه‌شناختی پیرامون مفاهیمی نظیر «فرد» و «جامعه» و «تاریخ» و «ناس» در آثار خود دارند. اما آنها ...
بیشتر
«مردمی» در کنار «اسلامی» از جمله مهمترین صفات ممیزة انقلاب اسلامی است. این مقاله به بررسی موضع «علی شریعتی» و «مرتضی مطهری» در مورد «مردم» اختصاص دارد. این دو متفکر بحث‌های مفصل فلسفی یا جامعه‌شناختی پیرامون مفاهیمی نظیر «فرد» و «جامعه» و «تاریخ» و «ناس» در آثار خود دارند. اما آنها ضمناً به دلیل درگیری عملی در مناسبات اجتماعی و مبارزات انقلابی ناگزیر از پرداختن به «مردم» نه به‌مثابه امری تجریدی و به‌عنوان ابژة نظریه-پردازی‌های فلسفی-جامعه‌شناختی بلکه به‌عنوان مردمِ «عادی»ِ «کوچه بازار» و تعیین جایگاه آنها در طرح‌هایشان برای تغییر در نظم یا تاسیس نظم جدید بوده‌اند. به نظر می‌رسد که شریعتی بیش از همه دلمشغول مناقشة مردم-روشنفکر است و موضع دوگانه‌ای در مورد مردم دارد: از یکسو «مردم» را به‌عنوان معیار کاملی برای سنجش همة امور اجتماعی و دینی اعم از خدا و پیامبر و عبادت و هنر و نظایر آن مطرح می‌کند، و از سوی دیگر گزینشگرانه «شبه‌آدم‌ها» را از افراد «تشنة ایمان» و در حسرت «روزگار برابری انسانی» متمایز می‌کند، و آنها را پایة اصلی طرح تحول اجتماعی خود می‌داند. مطهری بیش از همه بر مناقشة مردم-دین تمرکز دارد، و مفهوم «مستضعف» را برای اشاره به جایگاه مردم عادی به چالش می‌کشد، و معتقد است که «مستضعف» همان «مومن» نیست، و ملاک سنجش مردم عادی نه «استضعاف» بلکه «عمل صالح» است. در این مقاله از روش اسنادی و مرور متن آثار این دو متفکر استفاده شده است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
حجت داوند؛ محمدحسین جمشیدی
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی تاثیر آموزه جهاد در شکل‌گیری انقلاب اسلامی و بیان نقش محوری آن در پیروزی انقلاب اسلامی است. سوال اصلی مطروحه این است که نحوه مواجهه انقلابیون با مقوله جهاد چگونه بوده و این طرز تلقی چه کارکردی در پیروزی انقلاب داشته است؟ در پاسخ با واکاوی مفهوم جهاد و انواع نگرش‌ها نسبت به آن و مطالعه تحولات منجر به انقلاب اسلامی، ...
بیشتر
هدف از این پژوهش بررسی تاثیر آموزه جهاد در شکل‌گیری انقلاب اسلامی و بیان نقش محوری آن در پیروزی انقلاب اسلامی است. سوال اصلی مطروحه این است که نحوه مواجهه انقلابیون با مقوله جهاد چگونه بوده و این طرز تلقی چه کارکردی در پیروزی انقلاب داشته است؟ در پاسخ با واکاوی مفهوم جهاد و انواع نگرش‌ها نسبت به آن و مطالعه تحولات منجر به انقلاب اسلامی، این فرضیه مطرح شد که روش مبارزه در انقلاب اسلامی، ضابطه‌‌‌‌‌‌مند بوده و ریشه در فرهنگ اسلامی داشته و از اصل چند وجهی و ذوالابعاد جهاد مایه گرفته است. به منظور تایید فرضیه در ابتدا زمینه‌های لازم برای مبارزه در هر انقلاب از جمله انقلاب اسلامی برشمرده شده و سپس تاثیر توجه به این نوع از جهاد در آنها ذکر شده است. یافته‌های پژوهش بیان‌‌گر آن است ایدئولوژی انقلاب اسلامی که برگرفته از قرآن و سیره اهل بیت است، مبتنی بر ادراک روزآمدی از جهاد، ایثار و شهادت است. امام خمینی (ره)، نیز به عنوان رهبر انقلاب، همواره به جهاد و مبارزه در راه اسلام و عدالت و دوری از انفعال مقابل حکومت ظالم سفارش کرده و هم از راه جهاد فرهنگی و بکار‌‌گیری مفاهیم شرعی چون جهاد و قیام به بسیج توده‌ها پرداخته و در عین حال جهاد مسلحانه را نیز نفی نکرده بلکه به گاه وجوب به آن متوسل شدند. توده‌های انقلابی مسلمان نیز، در روند بسیج عمومی، به تاسی از فرهنگ جهاد و الگو گرفتن از مکتب عاشورا به فداکاری‌های بی‌نظیری پرداختند که در نهایت پیروزی انقلاب اسلامی را سبب شد.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
قاسم زائری؛ زینب اعلمی
چکیده
امام خمینی (ره) راهبری انقلاب اسلامی 1357 را به عهده داشت. او در بافت گفتمانیِ مواجهة تاریخی متجددین و متدینین با «سنت» با فراتر رفتن از جهت‌گیری‌های «نفی سنت» و «بازگشت به سنت» از یک سو و «تکرار سنت» از سوی دیگر، جهت‌گیری «احیای سنت» را پایه‌ریزی و تقویت کرد. وی همچنین از دوگانة توسعه‌ای «سنت-تجدد» ...
بیشتر
امام خمینی (ره) راهبری انقلاب اسلامی 1357 را به عهده داشت. او در بافت گفتمانیِ مواجهة تاریخی متجددین و متدینین با «سنت» با فراتر رفتن از جهت‌گیری‌های «نفی سنت» و «بازگشت به سنت» از یک سو و «تکرار سنت» از سوی دیگر، جهت‌گیری «احیای سنت» را پایه‌ریزی و تقویت کرد. وی همچنین از دوگانة توسعه‌ای «سنت-تجدد» فراتر رفته و ضمن «نادیده‌انگاری مثبت» غرب، منطق نقد درونی سنت را مورد توجه قرار داده است. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر، امام خمینی (ره) به عنوان یک دیندار چه در مقام راهبری یک انقلاب سیاسی و اجتماعی بزرگ، و چه در مقام یک کنشگر معمولی زندگی روزمره، در بافتِ چندوجهی سنت عمل کرده است: نخست «سنت دینی» که خود به «سنت الهی- تکوینی (سنت‌الله)» و «سنت فقهی- تشریعی» تفکیک‌پذیر است، و دیگری «سنت زندگی» که به «سنت زندگی مسلمانان» (و تقسیم‌بندی‌های خردتر «سنت تاریخی صدر اسلام» و «سنت اجتماعی مسلمین») و «سنت زندگی غیرمسلمین» (و تقسیم‌بندی‌های خردتر «سنت‌های باستانی و ادیان پیش از اسلام» و «سنت مستکبرین») تقسیم‌پذیر است. چنین تنوعی در درک از سنت، ضمن اینکه تجدد را نه به‌عنوان امری مستقل بلکه به‌عنوان یکی از اشکال سنت زندگی لحاظ کرده و امام خمینی (ره) را از مشکلات بعدیِ درگیری نظری و عملی با تجدد مبرّا می‌کند، به وی اجازه می‌دهد بخش‌هایی از سنت را به‌طور نامتقارنی با اتکاء به سایر بخش‌های آن، مورد نقد و بازسازی قرار دهد.
