حمیدرضا صارمی؛ آزاده جلالی
چکیده
شهرهای کنونی به دلیل پیچیدهتر شدن زندگی شهری، با مسائل بسیاری مواجه شده است. مسائلی که تنها با تکیه بر اندیشههای معاصر و غربی قابلیت پاسخگویی ندارد، بنابراین تدوین مبانی نظری برگرفته از اندیشههای اسلامی و ایرانی بسیار مهم هستند. یکی از مهمترین منابعی که میتواند یاریگر پژوهشگران جهت تحقیق در مورد تفکرات ایرانی-اسلامی باشد، ...
بیشتر
شهرهای کنونی به دلیل پیچیدهتر شدن زندگی شهری، با مسائل بسیاری مواجه شده است. مسائلی که تنها با تکیه بر اندیشههای معاصر و غربی قابلیت پاسخگویی ندارد، بنابراین تدوین مبانی نظری برگرفته از اندیشههای اسلامی و ایرانی بسیار مهم هستند. یکی از مهمترین منابعی که میتواند یاریگر پژوهشگران جهت تحقیق در مورد تفکرات ایرانی-اسلامی باشد، تحلیل آثار و نگرشهای متفکرین مسلمان است. خواجهنظامالملک طوسی، یکی از مقتدرترین نخبگان عرصه سیاسی و وزیر دربار سلجوقیان بود. اندیشههای وی در کتاب سیاستنامه (سیرالملوک)، راهگشای مسائل در ابعاد مختلف زندگی شهری است. هدف پژوهش حاضر واکاوی اندیشههای خواجهنظامالملک برای تفسیر شهر ایرانی-اسلامی میباشد. لذا با استفاده از روش تحلیل محتوا و متن و به صورت اکتشافی-توصیفی، با بهرهگیری از اسناد و منابع کتابخانهای، دیدگاههای وی در ابعاد مختلف کالبدی، سیاسی-مدیریتی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی تفسیر میگردد. یافتهها نشان میدهد شهر ایرانی-اسلامی به زعم وی شهری آباد، امن، عادل، مقتدر، مولد و شهر علم است.
حمیدرضا صارمی؛ فاطمه شمس؛ سعیده محتشم امیری
چکیده
فلسفه شیخ اشراق، فلسفه فرهنگ ماست و به نظر میرسد در طول چهارده قرن از هر اندیشمند دیگری به فلسفه ایرانی- اسلامی نزدیکتر باشد، چرا که پیوستگی ذاتی عمیقی با بستر فکری و زمینههای تاریخی ایرانیان دارد. این پژوهش بر آنست که با ژرفکاوی در آراء شهابالدین سهروردی و ورود به کنه فلسفه وی، به تبیین تصویری هرمنوتیک از تعالیم اشراقی ...
بیشتر
فلسفه شیخ اشراق، فلسفه فرهنگ ماست و به نظر میرسد در طول چهارده قرن از هر اندیشمند دیگری به فلسفه ایرانی- اسلامی نزدیکتر باشد، چرا که پیوستگی ذاتی عمیقی با بستر فکری و زمینههای تاریخی ایرانیان دارد. این پژوهش بر آنست که با ژرفکاوی در آراء شهابالدین سهروردی و ورود به کنه فلسفه وی، به تبیین تصویری هرمنوتیک از تعالیم اشراقی از منظر برنامهریزی فضایی و نظام توسعه کالبدی بپردازد. در این راستا مقاله ابتدا به توصیف هستیشناسی و معرفتشناسی حکمت اشراقی و تفسیر ارتباط میان فضا و فلسفه نور میپردازد، سپس با بهرهگیری از دستگاه تاویلگرایی و روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی، با مرور منابع دست اول تا سوم، در جستجوی استخراج مولفههای شهر مطلوب از دید حکمت اشراقی است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که صفات شهر اشراقی که بر شالوده جهانبینی توحیدی و تعالیم و ارزشهای والای اسلامی بنا نهاده شدهاند، در دو قلمروی کلی صفات ساحت کالبدی شامل شهر به مثابه کالبد نور، تجلیگاه عالم مثال، حس وحدت، مفاهیم پارادوکسی و نمادگرایی و همچنین صفات ساحت غیر کالبدی شامل شهر آگاهی، ادراک، کمال، شکر، تعلیم، معرفتالنفس و صعود معنوی قرار میگیرند. درک و کاربست این چارچوب مفهومی ارائه شده میتواند به عنوان نقطه اتکاء بنیادی، معتبر و مستحکمی که برگرفته از تاملات فلسفی شیخ اشراق است، در نظام نظریهای و حرفهای شهرسازی مورد استفاده قرار گیرد.
حمیدرضا صارمی؛ شیما کشاورزی
چکیده
در طی قرون متمادی، مجموع اوصاف آرمانی برای رسیدن به یک اجتماع مطلوب، نظریه آرمانشهر را در نگاه اندیشمندان و جوامع مختلف شکل داده است. در جهان اسلام، فلاسفه بسیاری ویژگیهای مدینه فاضله را بررسی کردهاند و با توجه به اختلاف مبانی، آرمانهای متفاوتی با سایر جوامع برای مدینه فاضله اسلامی تعریف شده است. آیت الله جوادی آملی یکی از فقهای ...
بیشتر
در طی قرون متمادی، مجموع اوصاف آرمانی برای رسیدن به یک اجتماع مطلوب، نظریه آرمانشهر را در نگاه اندیشمندان و جوامع مختلف شکل داده است. در جهان اسلام، فلاسفه بسیاری ویژگیهای مدینه فاضله را بررسی کردهاند و با توجه به اختلاف مبانی، آرمانهای متفاوتی با سایر جوامع برای مدینه فاضله اسلامی تعریف شده است. آیت الله جوادی آملی یکی از فقهای متاخریست که با تاکید بر عقلانیت به تحلیل ماهیت آرمانشهر پرداخته است. بررسیهای انجام شده نشان میدهد، تفاوت آیت الله جوادی با سایر اندیشمندان در توجه او به هدف، مبانی و چگونگی استخراج آنها از منابع آرمانشهر است. تفاوت اندیشه دینی و غیر دینی در چگونگی نگاه و به کارگیری این سه عنصر است. با تحقیقات صورت گرفته، به نظر میرسد مبنای ذیحقی انسان برای زیستن در جامعه آرمانی، کرامت اوست. منشاء کرامت از دریچه دین، خداوند و با نگاه غیردینی فطرت است. در رویکرد غیردینی، منبع اصلی برای دستیابی به مبانی، سلیقه مردم و عرف بوده و در رویکرد دینی آنچه محوریت مییابد، صلاحدید دانای مطلق یعنی خداوند است. تفاوت در منبع سبب میشود تا هدف تشکیل آرمانشهر نیز متفاوت باشد. در این پژوهش در پی آن هستیم تا با بهرهگیری از روش پژوهش تحلیل محتوی کیفی، اندیشههای آیت الله جوادی آملی را بررسی کرده و با تحلیل آثار ایشان، ارتباط بین عناصر گفته شده و اصول آرمانشهر اسلامی را به نحوی استخراج کنیم که بیشترین پیوستگی و همخوانی را با آراء این فقیه بزرگوار داشته باشد.
حمیدرضا صارمی؛ آیلین شیدایی
چکیده
احیای تمدن اسلامی و الگوی توسعهی ایرانی-اسلامی نیاز به مبانی فلسفی و دانش بومی دارد. بر همین اساس بازخوانی مفاهیم امروزین توسعه که عمدتا ریشه در مطالعات غربی دارند، در اندیشهی حاکم بر شهر اسلامی ضروری مینماید.هدف اصلی پژوهش جست و جوی مفهوم «سرمایه اجتماعی» به عنوان یکی از عوامل توسعه انسانمحور در اندیشههای ملاصدرا به ...
بیشتر
احیای تمدن اسلامی و الگوی توسعهی ایرانی-اسلامی نیاز به مبانی فلسفی و دانش بومی دارد. بر همین اساس بازخوانی مفاهیم امروزین توسعه که عمدتا ریشه در مطالعات غربی دارند، در اندیشهی حاکم بر شهر اسلامی ضروری مینماید.هدف اصلی پژوهش جست و جوی مفهوم «سرمایه اجتماعی» به عنوان یکی از عوامل توسعه انسانمحور در اندیشههای ملاصدرا به عنوان نقطهی عطف پیوند فلسفه، عرفان و کلام اسلامی است. در این مقاله با استفاده از روش هرمنوتیک سنتی که مبتنی بر مولف محوری و متن محوری است، تلاش شدهاست در سه گام به خوانش سرمایه اجتماعی در حکمت صدرایی دست یابیم. در گام نخست با تفسیر آثار و اندیشههای مکتوب صدرالمتالهین ابتدا با تبدیل متن به جهان زیسته، آثار اجتماعی نظریههای ملاصدرا استخراج میشود. در گام دوم با کشف افق متن، تفسیر و متن در هم میآمیزند و تلاش میشود تا مفاهیم فلسفی در سطح نظری به مفاهیم اجتماعی نزدیک شود. در گام سوم باید گفت سرمایه اجتماعی در نظر ملاصدرا منطبق بر فضایل اخلاقی در چارچوب قوانین الهی است که در روابط جمعی بروز مییابد و از این ره با مولفههای «سرمایه اجتماعی دینی» قرابت دارد. با تناظر مولفه-های نظری سرمایه اجتماعی با مولفههای مستخرج از اندیشههای ملاصدرا، در مییابیم که مولفههای سرمایه اجتماعی دینی هرچند تکیه بر فضایل اخلاقی و فردی دارند، لیکن نتیجهای که در روابط بین فردی برجای می-گذارند متناظر با مولفههای سرمایه اجتماعی در مبانی نظری غربی است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
آیدا کیانفر؛ حمیدرضا صارمی
چکیده
آرمانشهر درک ذهنی تولید شده توسط هر جامعه نسبت به موقعیت خود در تاریخ و فرهنگ محسوب میگردد و یکی از موضوعاتی است که در دورههای مختلف، گاه به شکل متن ادبی، گاه به معنای نظامی اجتماعی- سیاسی و گاه مکانی غیرممکن و دست نیافتنی و گاه ممکن مطرح شده است، اما ترسیم آن برحسب زمان و مکان جلوهای گوناگون پذیرفته است. در ایران، از زمان باستان ...
بیشتر
آرمانشهر درک ذهنی تولید شده توسط هر جامعه نسبت به موقعیت خود در تاریخ و فرهنگ محسوب میگردد و یکی از موضوعاتی است که در دورههای مختلف، گاه به شکل متن ادبی، گاه به معنای نظامی اجتماعی- سیاسی و گاه مکانی غیرممکن و دست نیافتنی و گاه ممکن مطرح شده است، اما ترسیم آن برحسب زمان و مکان جلوهای گوناگون پذیرفته است. در ایران، از زمان باستان تا تمدن اسلامی، این اندیشه از سوی بسیاری متفکرین و اندیشمندان به صورت های متنوع مطرح شده است که تبیین تصویری روشن از آن، میتواند نقش بسزایی در تولید مدل آرمانشهر ایرانی- اسلامی و کاربست آن به عنوان سنجهی میزان مطلوبیت شهرهای امروز داشته باشد. در این راستا، در پژوهش حاضر، آرمانشهر در تمدن ایرانی-اسلامی با اتکا بر آرا نظامی گنجوی، مورد واکاوی قرار گرفته است. هدف اصلی تدوین چارچوب مفهومی دیدگاه این شاعر و اندیشمند در ارتباط با مفهوم آرمانشهر با تاکید بر نقش آن در شهرسازی ایرانی-اسلامی بوده است. از این حیث، با بهرهگیری از روش پژوهش تحلیل محتوی کیفی، به تبیین مفاهیم آرمانشهر نظامی در منظومهی دو گانه اسکندرنامه شامل شرفنامه و اقبالنامه پرداخته شده است. سپس ارتباط میان مفاهیم در مدل مفهومی آرمانشهر ایرانی-اسلامی، با استفاده از تکنیک فراتحلیل بیان گردید. از نتایج کاربست این رهیافت در آثار دیده شده برمیآید که، آرمانشهر اسلامی- ایرانی، فارغ از ابعاد زمانی-مکانی با مرکزیت انسانِ اوتاد بر مفاهیم حکمت و عدالت استوار است که، به عنوان نمودی ایدهآل برای شهرهای امروز بر پایه شرایط و زمینه آنها است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
محمد تقوی زواره؛ حمیدرضا صارمی
چکیده
امروزه با گسترش مسائل و مشکلات پیچیده شهری، ضرورت توجه به راه حل های مرتبط با شهرهای ایرانی-اسلامی و منطبق با زمینه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و کالبدی آشکار گشته است. در این میان، بررسی آراء و اندیشه های متفکران مسلمان می تواند راهگشای مسائل پیچیده موجود در شهرها باشد. حکیم ابوعلی سینا به عنوان یک اندیشمند بزرگ در جهان اسلام، در بسیاری ...
بیشتر
امروزه با گسترش مسائل و مشکلات پیچیده شهری، ضرورت توجه به راه حل های مرتبط با شهرهای ایرانی-اسلامی و منطبق با زمینه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و کالبدی آشکار گشته است. در این میان، بررسی آراء و اندیشه های متفکران مسلمان می تواند راهگشای مسائل پیچیده موجود در شهرها باشد. حکیم ابوعلی سینا به عنوان یک اندیشمند بزرگ در جهان اسلام، در بسیاری جهات به تولید و بسط اندیشه های شهری کمک کرده است که در این بین، بیان مفهوم مدینه عادله به عنوان نقطه عطفی در نظریات مرتبط با مسائل شهری و شهرسازی وی مطرح می باشد. این پژوهش با هدف بررسی نظریات ابوعلی سینا در حوزه مسائل شهری و شهرنشینی، شناسایی ویژگی های یک شهر مطلوب و نیز ابعاد مرتبط با زندگی اجتماعی انسان ها در نظام شهری، به تبیین ابعاد و روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و کالبدی جامعه شهری مورد نظر خود می پردازد. روش تحقیق در پژوهش حاضر تلفیقی از روش های تحلیل محتوا، قیاسی- توصیفی و نیز تحلیل علّی و فرا تحلیل می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد وجود یک جامعه شهری سالم، مستلزم توجه به کلیه ابعاد و روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و کالبدی می باشد؛ به طوری که نظام های یاد شده به عنوان یک کل وحدت بخش، مرتبط بوده و بر یکدیگر تاثیر گذار می باشند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
جواد مهدیانپور؛ حمیدرضا صارمی
چکیده
چکیده امروزه با گسترش مسائل و مشکلات در کشورهای مختلف جهان و ناکارآمدی نظریههای وارداتی در برخی زمینه ها، ضرورت بکارگیری اندیشههای مرتبط با زمینههای فکری و اعتقادی را در علوم مختلف از جمله شهرسازی را دوچندان میکند، بهرهگیری از مبانی نظری و اصول معماری و شهرسازی اسلامی و در این راستا مطالعهی آثار و اندیشه متفکرین مسلمان ...
بیشتر
چکیده امروزه با گسترش مسائل و مشکلات در کشورهای مختلف جهان و ناکارآمدی نظریههای وارداتی در برخی زمینه ها، ضرورت بکارگیری اندیشههای مرتبط با زمینههای فکری و اعتقادی را در علوم مختلف از جمله شهرسازی را دوچندان میکند، بهرهگیری از مبانی نظری و اصول معماری و شهرسازی اسلامی و در این راستا مطالعهی آثار و اندیشه متفکرین مسلمان میتواند موثر باشد، هدف این پژوهش بررسی اندیشه سهروردی در ابعاد مختلف شهر و در نهایت ترسیم شهر مطلوب اسلامی از دیدگاه این اندیشمند مسلمان میباشد، پژوهش حاضر در هدف بنیادی میباشد و روش تحقیق آن تلفیقی از روشهای «تحلیل متن و محتوا»، «تحلیل علّی و فرا تحلیل» دربرخی بخشها و روش «اکتشافی» و «قیاسی - توصیفی» بوده و از منابع و اسناد کتابخانهای در جمع آوری اطلاعات مورد نظر بهره برده شده است، یافتههای پژوهش حاکی از آن است که مهمترین ساحت شهر که شهر مطلوب در آنجا تحقق مییابد، ساحت فکری وجهانبینی انسان در شهر می باشد که در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی شهر نمودار میگردد، کالبد شهر از آن منظر اهمیت مییابد که در اعتلای دو وجه دیگر نقش مؤثری داشته باشد.